23 Şubat 2024 tarihinde Uluslararası Akreditasyon Forumu (IAF) ve ISO tarafından, Uyumlaştırılmış Yapıya eklenen ve mevcut yönetim sistemleri (MS) standartlarını ve geliştirilmekte veya revize edilmekte olan tüm yeni standartları etkileyen iki yeni metin ifadesiyle ilgili ortak bir bildiri yayınlanmıştır. Bu bildiri, İklim Değişikliğinin yönetim sisteminizin amaçlanan sonuçlara ulaşma kabiliyeti üzerindeki etkisinin dikkate alınması gerektiğini ele almaktadır. İklim Değişikliğine ilişkin ISO Londra Deklarasyonunu destekleyici niteliktedir.
Yönetim sistemleri bundan elbette farklı şekilde etkilenecektir. Örneğin Kalite Yönetim Sistemi üzerindeki etki, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi üzerindeki etkiden çok farklı olabilir.
Buradaki en önemli nokta, kuruluşların iklim değişikliğinin etkilerini değerlendirirken, hem kendileri hem de bulundukları sektör için anlamlı bir yaklaşım geliştirmeleri gerektiğidir. İklim değişikliğinin dikkate alınması gereken bir konu olduğunu düşünüyorsanız bu durumun sizin için ne anlama geldiğini değerlendirmek ve atılacak adımları belirlemek kuruluşunuzun sorumluluğundadır. Standartlar, yönetim sistemlerini etkileyen tüm konuların dikkate alınması gerektiğine her zaman yer vermiştir; siz de hâlihazırda İklim Değişikliği göz önünde bulunduruyor olabilirsiniz.
Değişen müşteri gereksinimlerini karşılama ve diğer paydaş gereksinimlerine yanıt verebilme gibi avantajları ve fırsatları zaten deneyimlemiş olabilirsiniz. İklim değişikliğini dikkate alarak sürdürülebilirlik gündemine olan bağlılığını ve bunun işletmeleri üzerindeki etkilerini yönetim sistemleriyle destekleyerek ortaya koyabilen bir şirket, giderek daha karmaşık hâle gelen iş dünyasında rekabet avantajı elde edebilir.
İklim Değişikliği nedir?
İklim Değişikliği, uzun vadeli sıcaklık ve hava durumu değişimlerini ifade eder. Bu tür değişimler, Güneş aktivitesindeki değişiklikler veya büyük volkanik patlamalar gibi doğal nedenlerden kaynaklanabilir. Ancak 1800'lü yıllardan itibaren, iklim değişikliğinin başlıca nedeni insan faaliyetleri olmuştur; özellikle kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtların yakılması bu durumu tetiklemiştir.
Fosil yakıtların yakılması, Dünya'nın etrafını saran bir battaniye gibi hareket eden ve Güneş'in ısısını hapseden sera gazı emisyonlarının ortaya çıkmasına neden olmakta ve böylece sıcaklıklar yükselmektedir. İklim değişikliğine yol açan başlıca sera gazları karbondioksit ve metandır. Örneğin araba kullanmak için benzin kullanmak ya da bir binayı ısıtmak için kömür yakmak, bu gazların ortaya çıkma sebebidir. Arazi temizleme ve ormanların kesilmesi gibi eylemler de karbondioksit salınımına neden olabilmektedir. Tarım, petrol ve doğalgaz operasyonları metan emisyonlarının başlıca kaynaklarıdır. Enerji, sanayi, ulaşım, binalar, tarım ve arazi kullanımı, sera gazlarına neden olan başlıca sektörler arasında yer alır.
Kaynak: BM web sayfası
ISO'ya göre İklim Değişikliği, birkaç aydan binlerce veya milyonlarca yıla kadar uzanan ve genellikle onlarca yıl veya daha uzun süren bir zaman dilimi boyunca, hava durumunun istatistiksel tanımında ilgili değerlerin ortalaması ve değişkenliği açısından gerçekleşen değişikliği ifade eder.
Kaynak: ISO 14050:2020 Çevre Yönetimi Sözlüğü
Hangi unsurlar dikkate alınmalıdır?
Yönetim sistemleri belgelendirmesinden beklenen sonuçların neler olduğu unutulmamalıdır. IAF ve ISO'nun tanımına göre:
"Belirlenen belgelendirme kapsamı doğrultusunda, belgelendirilmiş yönetim sistemine sahip kuruluşlar, ilgili yönetim sistemi standardının kapsamında ("Madde 1") tanımlanan hedeflere ulaşmak üzere politika ve süreçler uygulamaya koyar".
İlgili yönetim sistemi standartları şunlardır:
ISO 22301:2019 Güvenlik ve dayanıklılık — İş sürekliliği yönetim sistemi
ISO 37301:2021 Uyum yönetim sistemi
ISO/IEC 27001:2022 Bilgi güvenliği, siber güvenlik ve gizlilik koruması — Bilgi güvenliği yönetim sistemi
ISO 50001:2018 Enerji yönetim sistemi
ISO/IEC 20000-1:2018 Bilgi teknolojisi — Hizmet yönetimi
ISO 37001:2016 Rüşvetle mücadele yönetim sistemi
ISO 44001:2017 İş birliğine dayalı iş ilişkileri yönetim sistemleri
ISO 14001:2015 Çevre yönetim sistemi
ISO 22000:2018 Gıda güvenliği yönetim sistemi
ISO 45001:2018 İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi
ISO 9001:2015 Kalite yönetim sistemi
SSS
Ne yapmalıyım?
İklim Değişikliğinin kendi yönetim sistem(ler)inizle ilgili dikkate alınması gereken bir konu olup olmadığını değerlendirmelisiniz. Öyle olması hâlinde dikkate alınması gereken diğer konularda olduğu gibi, bunu da yönetim sistem(ler)iniz kapsamında sistem hedefleriniz ve risk değerlendirmeniz dâhilinde ele almalısınız.
BSI denetçileri değişen bu gereklilik kapsamında nasıl bir yaklaşım sergileyecek?
Belgelendirilmiş kuruluşların, yönetim sisteminin amacına, stratejik yönüne ve bunun hedeflenen sonuçları elde etme kabiliyetine etki edip etmediğine ilişkin tüm kurum içi ve kurum dışı konuları hâlihazırda tespit ediyor olması gerekmektedir. Zamanla, bu konular kuruluşlar için değişiklik gösterebilir; hâliyle İklim Değişikliği de buna dâhildir.
Müşterilerimizin, İklim Değişikliği de dâhil olmak üzere tüm kurum içi ve kurum dışı konuların dikkate alınmaya değer olup olmadığını belirlemelerini ve dikkate alınmaya değer olmaları hâlinde bu konuları yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve etkinliği kapsamında ele almalarını sağlamak için bu maddeleri denetlemeye devam edeceğiz. Bu değişiklik için herhangi bir geçiş süreci bulunmadığından, 2024 yılındaki bir sonraki denetiminize dâhil edilecektir. Yönetim sisteminiz için dikkate alınması gereken bir konu olduğunu düşünmüyorsanız bu tespiti yapma ve varsa ilgili eylemleri uygulama sürecinizin etkinliğini denetleyeceğiz.
Değişikliklerin sonucunda bir geçiş süreci olacak mı?
Hayır. Değişiklikler yayınlandığı tarihten itibaren geçerli olup, İklim Değişikliğinin yeni değişikliğe dâhil edilmesi sadece mevcut gerekliliğe açıklık getirdiğinden uygulama için herhangi bir geçiş süreci bulunmamaktadır.
BSI artık tüm denetimlerde Sürdürülebilirlik uzmanlarını mı görevlendirecek?
Hayır. BSI iş süreçleri, her zaman sektörünüz ve ilgili yönetim sisteminiz konusunda yetkin bir denetçiden hizmet almanızı sağlar. BSI denetim ekibi, 4.1 ve 4.2 maddelerini denetlerken kuruluşunuzun İklim Değişikliğini ve bunun yönetim sistem(ler)inizle ilgisini dikkate aldığından emin olacaktır.
BSI denetim ekipleri, İklim Değişikliğini dikkate aldığınızdan ve uygun bulunması hâlinde kuruluşunuzun hedeflerine ve risk değerlendirmesine dâhil edildiğinden emin olacaktır. Dikkate alınmaya değer olmadığını tespit ederseniz BSI denetim ekibi, bu kararı alma sürecinizin etkinliğini değerlendirecektir.
Ek denetim süresi ve dolayısıyla maliyetlerin artması söz konusu mu?
Hayır.
Belgemin yeniden düzenlenmesi gerekecek mi?
Hayır, sadece yönetim sistemi standardında/standartlarında yapılan değişikliği kabul etmek için, revize edilmiş bir belge düzenlenmesi gerekmez.
BSI'ın akreditasyonu bu durumdan etkilenir mi?
Hayır, akreditasyonlarımızın geçerliliği devam etmekle birlikte akreditasyon programlarımızda herhangi bir değişiklik beklenmemektedir. Bazı Akreditasyon Kurumları, bu değişikliklerle ilgili kendi bilgilendirmelerini yayınlamışlardır. BSI da bazı Akreditasyon Kurumlarıyla görüşmeler yaparak kendi kurum içi bilgilendirmelerini yapmış ve bu da olumlu karşılanmıştır.
Revize edilmiş standartların bir nüshasını nasıl edinebilirim?
Karar doğrultusunda, ISO birçok yönetim sistemi standardında yapılan değişiklikleri otomatik olarak yayımlamaya başlamıştır. Bu değişiklikler, 23 Şubat tarihinde ISO tarafından ücretsiz olarak erişime açılmıştır.
Standartlarını BSI'dan satın alan müşterilerimize, önümüzdeki haftalarda bu standartların elektronik olarak birleştirilmiş ücretsiz versiyonu sağlanacaktır. Bu durum BSI müşterilerine ayrıca bildirilmiştir.
BSI'dan alınabilecek başka bir destek var mı?
Evet. Bu konuda anlaşılırlığı desteklemek için sunabileceğimiz diğer ilgili eğitimleri ve standartları ve ayrıca yararlanabileceğiniz başka ilgili yönetim sistemi belgelendirme ve doğrulama çözümleri varsa (örneğin ISO14001, ISO 50001) bunları görüşmek için lütfen bizimle iletişime geçin.
