Từ khâu tìm nguồn vật liệu đến thải bỏ, quy trình đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA) cung cấp thông tin chuyên sâu về những tác động môi trường, cả ở quy mô lớn và nhỏ, xảy ra trong toàn bộ vòng đời của mọi sản phẩm. Khi các cơ quan quản lý trên toàn thế giới siết chặt các quy định về môi trường, việc triển khai LCA có thể giúp hiểu được toàn diện về tác động môi trường của một sản phẩm. Nhờ đó, các tổ chức có thể xác định được những khía cạnh cần cải thiện và đưa ra những lựa chọn bền vững hơn.
LCA là gì?
LCA là một phương pháp đo lường tác động môi trường của sản phẩm trong toàn bộ hoặc một phần vòng đời của sản phẩm đó, từ khâu thu mua vật liệu thô cho đến thải bỏ hoặc tái chế sản phẩm.
Ví dụ: hãy xem xét một chiếc xe đạp. Chúng ta muốn đánh giá dấu chân carbon của chiếc xe đạp trong suốt vòng đời của nó. Chuỗi cung ứng đơn giản của sản phẩm có thể như sau:
Nhấp vào đây để xem vòng đời sản phẩm
Bước đầu tiên là theo dõi toàn bộ chuỗi cung ứng của chiếc xe đạp, từ khâu đầu tiên (khai thác vật liệu thô) đến khâu cuối cùng (thải bỏ hoặc tái chế xe đạp), như trong sơ đồ trên. Bằng cách này, chúng ta có thể theo dõi tất cả năng lượng và vật liệu cần thiết, cũng như khí thải, không chỉ trong quá trình sử dụng hoặc sản xuất xe đạp mà còn trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Sau đó, chúng ta chuyển đổi mọi yêu cầu về vật liệu, năng lượng và khí thải thành một điểm số biểu thị tác động môi trường (ví dụ: trong trường hợp này là dấu chân carbon), được tính bằng lượng CO2 tương đương.
Bằng cách thay đổi cách nhìn về việc đánh giá hiệu quả môi trường, từ trực tiếp sử dụng sản phẩm (ví dụ như chiếc xe đạp) sang dùng LCA để xem xét toàn bộ chuỗi cung ứng, chúng ta có thể:
- Tính toán chính xác lượng dấu chân carbon của một sản phẩm hoặc dịch vụ trong suốt vòng đời của nó, bao gồm cả những yếu tố ở khâu đầu tiên và cuối cùng,
- Xác định được những giai đoạn có dấu chân carbon lớn nhất trong vòng đời của sản phẩm và,
- Đánh giá, sau đó thực hiện các giải pháp thay thế thực tế giúp giảm dấu chân carbon của sản phẩm một cách hiệu quả, bằng cách tập trung vào những giai đoạn trong vòng đời có ảnh hưởng lớn nhất đến tổng dấu chân carbon của sản phẩm.
Ví dụ: khi dùng LCA để tính toán dấu chân carbon của xe đạp, kết quả cho thấy khâu khai thác vật liệu thô chiếm phần lớn trong tổng dấu chân carbon của xe đạp. Điều này cho thấy những nỗ lực trong tương lai để giảm tác động môi trường của xe đạp nên tập trung vào việc lựa chọn nguồn vật liệu thô (ví dụ: sử dụng các vật liệu thay thế có dấu chân carbon thấp hơn, chẳng hạn như vật liệu tái chế).
Vai trò của LCA với mục tiêu phát triển bền vững
Có thể nhận thấy vai trò của quy trình đánh giá vòng đời sản phẩm với mục tiêu phát triển bền vững thông qua các khía cạnh như môi trường phát triển bền vững, xã hội và kinh tế phát triển bền vững.
Môi trường
Việc đánh giá tác động môi trường trong toàn bộ chuỗi cung ứng giúp chúng ta hiểu toàn diện hơn về tổng thể những tác động môi trường mà một sản phẩm hoặc dịch vụ gây ra, xem xét cả những tác động gián tiếp (ví dụ như khai thác vật liệu thô, sản xuất, vận chuyển và thải bỏ sản phẩm). Nhờ đó, chúng ta có thể xác định và giải quyết những nguy cơ tiềm ẩn hoặc bị bỏ qua đối với môi trường, đưa ra quyết định sáng suốt hơn và tạo điều kiện triển khai các chiến lược phát triển bền vững một cách hiệu quả. Thêm vào đó, phương pháp này còn giúp tránh tình trạng chuyển đổi gánh nặng. Tức là, việc giảm tác động môi trường ở giai đoạn này lại làm tăng tác động ở một giai đoạn khác trong vòng đời sản phẩm (thường xảy ra khi chúng ta chỉ tập trung vào khí thải và những tác động trực tiếp).
Tuy nhiên, LCA không chỉ dừng lại ở việc tính toán dấu chân carbon. LCA còn xem xét nhiều yếu tố khác về môi trường, ví dụ như việc sử dụng cạn kiệt tài nguyên (dùng nhiên liệu hóa thạch), lượng nước tiêu thụ (lượng nước ngầm lấy vào), lượng đất sử dụng (diện tích đất canh tác), ô nhiễm không khí và nước (khí thải gây ô nhiễm như NOx và SOx) và lượng chất thải tạo ra (chất thải nguy hại thải ra đất và nước). LCA xem xét một loạt các chỉ số, giúp đánh giá chính xác và toàn diện hơn những tác động môi trường liên quan đến một sản phẩm hoặc dịch vụ, từ đó hỗ trợ đưa ra những lựa chọn bền vững hơn, không chỉ giới hạn ở việc giảm phát thải carbon.
Phát triển bền vững về kinh tế và xã hội
LCA không chỉ là công cụ mạnh mẽ giúp cải thiện tính bền vững về môi trường mà còn hữu ích cho sự bền vững về kinh tế và xã hội thông qua việc thúc đẩy tư duy vòng đời sản phẩm. Tư duy vòng đời sản phẩm hướng đến việc xác định những "điểm nóng" tiềm ẩn về môi trường, kinh tế và xã hội (còn gọi là tính toán chi phí vòng đời và đánh giá vòng đời xã hội), khám phá những tác động tiềm ẩn và đưa ra quyết định sáng suốt ưu tiên tính bền vững trong suốt vòng đời. Phương pháp này khuyến khích việc xem xét hệ thống rộng lớn hơn và mối liên kết giữa các hoạt động (còn gọi là tư duy hệ thống), thay vì chỉ tập trung vào các giai đoạn riêng lẻ hoặc những tác động trực tiếp.
LCA thực sự là công cụ mạnh mẽ để đánh giá tính bền vững. LCA mang đến một cách tiếp cận có hệ thống và toàn diện để đánh giá những tác động môi trường, xã hội và kinh tế của một sản phẩm hoặc dịch vụ trong suốt vòng đời. LCA giúp chúng ta xác định những khía cạnh có thể cải thiện, từ đó đưa ra quyết định sáng suốt hơn và triển khai các biện pháp bền vững hơn.
Tuy nhiên, dù LCA rất quan trọng để đánh giá tính bền vững, nhưng nếu chỉ có LCA thôi thì chưa đủ. Chính việc áp dụng tư duy vòng đời sản phẩm mới là động lực lớn để tiến tới mục tiêu phát triển bền vững thực sự. Tư duy vòng đời không chỉ dừng lại ở LCA mà còn xem xét mối liên kết giữa các hoạt động, thúc đẩy quan điểm toàn diện và không chỉ cân nhắc đến các yếu tố môi trường mà còn cả khía cạnh kinh tế và xã hội. Khi thấm nhuần tư duy vòng đời, các tổ chức có thể thực sự lồng ghép các nguyên tắc bền vững vào quá trình ra quyết định và tạo ra những thay đổi tích cực đáng kể hướng tới một tương lai bền vững hơn.
Hãy theo dõi các chuyên gia phát triển bền vững của BSI để biết thêm về cách triển khai các sáng kiến cắt giảm dấu chân carbon và các phương pháp tiếp cận hiện đại khác giúp tổ chức phát triển bền vững. Cùng đón xem những bài viết sắp tới của Ramin về vai trò của LCA trong việc hỗ trợ các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu nhé!
