Mô hình nền kinh tế tuần hoàn đang thay đổi hoàn toàn cách người tiêu dùng và các tổ chức tiếp cận các sản phẩm và vật liệu mới. Xu hướng tái chế nâng cấp đồ nội thất, quần áo vintage, thuê hoặc cho thuê các sản phẩm mà trước đây chúng ta từng mua ngày càng gia tăng cho thấy người tiêu dùng đang nhận ra rằng mô hình kinh tế hiện tại theo kiểu "sản xuất – sử dụng – thải bỏ" là không bền vững.
Các nhà sản xuất thậm chí còn nhận thức rõ hơn điều này khi họ cạnh tranh để có được các nguồn tài nguyên đang dần khan hiếm và đắt đỏ nhằm tạo ra các sản phẩm cho chúng ta mua sắm. Do những yêu cầu về đạo đức và kinh tế đòi hỏi phải chứng minh rằng sản phẩm được sản xuất một cách có trách nhiệm, các nhà sản xuất ngày càng hướng tới mô hình nền kinh tế tuần hoàn để không tạo ra chất thải, đồng thời kéo dài tuổi thọ của sản phẩm và vật liệu lâu nhất có thể, bằng cách tạo điều kiện để sửa chữa, tái sử dụng và tái chế sản phẩm dễ dàng hơn.
Việc áp dụng mô hình nền kinh tế tuần hoàn mang lại những lợi ích gì?
Nghiên cứu của Tổ chức Ellen MacArthur Foundation (EMF) cho thấy vai trò của các chiến lược dựa trên tính tuần hoàn trong việc giúp giải quyết tác động của biến đổi khí hậu. Trên thực tế, một số lĩnh vực có tác động nhiều nhất đến biến đổi khí hậu sẽ được hưởng lợi nhiều nhất khi áp dụng các nguyên tắc của nền kinh tế tuần hoàn.
Báo cáo của EMF minh họa cách áp dụng các nguyên tắc của nền kinh tế tuần hoàn vào 5 lĩnh vực chính – xi măng, nhựa, thép, nhôm và thực phẩm – giúp giảm tới 9,3 tỷ tấn khí thải nhà kính, tương đương với việc loại bỏ hoàn toàn lượng khí thải hiện tại từ mọi phương tiện vận tải trên toàn cầu.
Báo cáo này cũng ước tính rằng vào năm 2050, việc áp dụng các nguyên tắc tương tự của nền kinh tế tuần hoàn vào việc sử dụng các vật liệu công nghiệp quan trọng có thể giảm tới 40% lượng khí thải CO2 toàn cầu, tương đương 3,7 tỷ tấn. Những mức giảm đáng kể này là hoàn toàn khả thi vì khi sử dụng mô hình nền kinh tế tuần hoàn, tác động của việc khai thác, chế biến và vận chuyển vật liệu thô đối với môi trường sẽ thấp hơn nhiều.
Ngoài việc giảm lượng khí thải nhà kính, các nguyên tắc tuần hoàn còn giúp giải quyết tình trạng mất đa dạng sinh học. Hội đồng Tài nguyên Quốc tế ước tính rằng hơn 90% các vấn đề mất đa dạng sinh học và căng thẳng về nước đến từ việc khai thác tài nguyên và chế biến vật liệu, nhiên liệu và thực phẩm. Bằng cách tránh sử dụng các nguồn tài nguyên không tái tạo và tăng cường sử dụng các nguồn tài nguyên tái tạo, mô hình kinh tế tuần hoàn có tiềm năng không chỉ bảo vệ mà còn tích cực cải thiện môi trường, chẳng hạn như trả lại chất dinh dưỡng có giá trị cho đất.
Còn các doanh nghiệp có thể được lợi gì? Theo Chương trình Hành động vì Chất thải và Tài nguyên (Wrap), các doanh nghiệp ở Vương quốc Anh có thể hưởng lợi tới 23 tỷ £ mỗi năm thông qua những cải tiến tốn ít hoặc không tốn chi phí trong việc sử dụng hiệu quả tài nguyên.
Đối với các công ty có tầm nhìn xa, đầu tư vào các nguyên tắc này và nói chung là hướng tới sự bền vững hơn, thì những giá trị nhận được là rất lớn. Mô hình này mang lại những lợi ích to lớn, chẳng hạn như quản lý tài nguyên và chất thải tốt hơn, đồng thời giúp công ty tiết kiệm chi phí hơn. Chúng cũng có thể tạo ra những thông tin tích cực hơn trên các phương tiện truyền thông và giúp xây dựng lòng tin vào thương hiệu.
Các nguyên tắc của tính tuần hoàn cũng thống nhất với nhiều Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc, chẳng hạn như Mục tiêu 11 "Các đô thị và cộng đồng bền vững", Mục tiêu 12 "Tiêu dùng và sản xuất có trách nhiệm" và Mục tiêu 13 "Hành động vì khí hậu".
Ví dụ về phương pháp thực hành tốt nhất
Không khó để tìm thấy những ví dụ về các công ty chứng tỏ được tư duy đổi mới và sáng tạo trong thiết kế sản phẩm, dù là tái sử dụng vật liệu từ các lĩnh vực khác để không bị lãng phí, hay tạo ra các vật liệu mới có ít tác động đến môi trường.
Mobius, một công ty của Mỹ, đang sử dụng chất thải lignin từ lĩnh vực sản xuất giấy để sản xuất nhựa phân hủy sinh học dùng trong lĩnh vực trồng trọt. Việc này giúp giảm sự phụ thuộc vào nhựa làm từ dầu mỏ, giúp giảm lượng nhựa bị đưa ra bãi chôn lấp hoặc trôi ra đại dương.
Ecovative, một công ty của Hà Lan, sử dụng cây gai dầu và rễ nấm được trồng trên các phụ phẩm nông nghiệp để tạo ra bọt và keo rất hiệu quả cho việc đóng gói. Sợi nấm thu được có chi phí trồng rẻ, không cần xử lý nhiều bước và có thể ủ thành phân hữu cơ an toàn. Có thể sử dụng vật liệu hoàn toàn tự nhiên này để thay thế cho các vật liệu tổng hợp mà sau khi thải bỏ sẽ phân hủy chậm, thải ra khí độc và gây hại cho các hệ sinh thái nhạy cảm.
Những cách làm thú vị này đang diễn ra ở nhiều lĩnh vực. Vì vậy, mô hình nền kinh tế tuần hoàn mang lại tiềm năng rất lớn trong cuộc cách mạng sản xuất và tiêu dùng trên mọi khía cạnh trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Tuy nhiên, để đạt được điều này, chặng đường phía trước còn rất dài.
Những thành tựu của BSI
BSI luôn đi đầu trong việc thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn như một mô hình sản xuất bền vững, mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và môi trường. Cụ thể là chúng tôi đã tạo ra các tiêu chuẩn và khuôn khổ mới để giúp các tổ chức áp dụng những nguyên tắc này.
Năm 2017, BSI đã ra mắt BS 8001, tiêu chuẩn đầu tiên trên thế giới giúp các tổ chức hiểu mô hình tuần hoàn có thể mang lại lợi ích cho họ như thế nào. Tiêu chuẩn này do BSI phát triển thông qua việc tập hợp các chuyên gia để thu thập thông tin về những tư duy và hoạt động mới nhất trong nền kinh tế tuần hoàn, dựa trên kinh nghiệm và những bài học đã rút ra. Nhiều tổ chức lớn nhỏ khác nhau đã tham gia vào quá trình này. Đây là những đơn vị đã và đang nỗ lực đi theo hướng tuần hoàn hơn trong cách quản lý tài nguyên.
Công nghệ sinh học công nghiệp
Công nghệ sinh học công nghiệp là việc sử dụng nguồn tài nguyên sinh học để sản xuất các sản phẩm hàng ngày như thuốc kháng sinh và vắc-xin, nhiên liệu sinh học, hàng tiêu dùng và bao bì. Công nghệ này mang đến cơ hội đặc biệt để Vương quốc Anh tận dụng năng lực công nghiệp của mình, tiến một bước dài hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Điểm cốt lõi nằm ở việc có được một nền kinh tế sinh học tuần hoàn hoạt động hiệu quả. Việc này đòi hỏi sự thay đổi trên nhiều hệ thống liên thông.
Gần đây, BSI đã công bố một báo cáo có nhan đề "Công nghệ sinh học công nghiệp – lộ trình chiến lược cho các tiêu chuẩn và quy định". Báo cáo này do Innovate UK ủy quyền thực hiện và được Diễn đàn Lãnh đạo Công nghệ Sinh học Công nghiệp (IBLF) hỗ trợ. Báo cáo đánh giá tiềm năng đẩy nhanh việc áp dụng công nghệ sinh học công nghiệp và giảm lượng khí thải nhà kính.
Báo cáo khẳng định "Công nghệ sinh học công nghiệp đang đi đầu trong sự thay đổi này với tư cách là nền tảng cho Chiến lược Kinh tế sinh học của Vương quốc Anh và mục tiêu hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn, ít carbon hơn. Đây là nền kinh tế được xây dựng dựa trên các giải pháp bền vững với môi trường cũng như tiết kiệm tài nguyên". Nhiệm vụ mang tính chuyển đổi trong đó cũng hoàn toàn thống nhất với mục tiêu của Chiến lược Tài nguyên và Chất thải của chính phủ Vương quốc Anh, đó là đi đầu về kinh tế tuần hoàn trên quy mô quốc tế.
Có 5 lĩnh vực chính được đánh giá về tiềm năng giảm lượng khí thải CO2 và khí nhà kính trong 3-5 năm tới: công nghệ nông nghiệp, nhiên liệu sinh học, hóa chất tinh khiết và chuyên dụng, nhựa và dệt may. Báo cáo này cũng xem xét tiềm năng tăng nguồn cung cấp nguyên liệu thô hiện được coi là chất thải và sử dụng chúng làm nguyên liệu đầu vào cho các quy trình và sản phẩm công nghệ sinh học công nghiệp. Điều này có thể giúp giảm lượng chất thải bị chôn lấp và đốt, đồng thời tăng giá trị của nền kinh tế sinh học. Như vậy, công nghệ sinh học công nghiệp có thể đóng góp lớn vào mục tiêu của Chính phủ Vương quốc Anh, đó là tăng giá trị của nền kinh tế sinh học lên 440 tỷ £ vào năm 2030.
Báo cáo này khẳng định: "Không hề quá lời khi nói rằng công nghệ sinh học công nghiệp đang trên đà mở rộng. Đây chính là động lực thúc đẩy kinh tế, tạo ra việc làm có giá trị cao, đóng góp vào các mục tiêu phát thải ròng bằng 0 và mang lại các giải pháp mới cho một số vấn đề cấp bách nhất của chúng ta trên toàn cầu."
BSI và Chính phủ xứ Wales
Nhóm tham vấn của BSI cũng đã làm việc với Chính phủ xứ Wales để nâng cao kiến thức về các nguyên tắc kinh tế tuần hoàn ở xứ Wales. BSI đã thiết kế và tổ chức hàng loạt lớp học chuyên sâu cho đội ngũ chuyên gia đổi mới nội bộ của Chính phủ xứ Wales cùng nhiều doanh nghiệp ở đó.
Các lớp học này đề cập đến những lợi ích và nguyên tắc chính của nền kinh tế tuần hoàn, đồng thời giải thích cách sử dụng khung gồm 8 giai đoạn được trình bày trong BS 8001 để áp dụng các nguyên tắc này vào thực tế.
Các buổi hội thảo dành cho từng công ty đã đánh giá mức độ sẵn sàng của họ trong việc áp dụng mô hình nền kinh tế tuần hoàn, xem xét các hoạt động, chuỗi cung ứng, lĩnh vực và các dòng thương mại tương ứng để xác định những điểm có thể cải thiện. Mọi công ty đều nhận được kế hoạch hành động riêng để có thể tiếp tục triển khai.
